Jumat, 21 Desember 2018

ESES, INI KAMUS BAHASA MAKASSAR





INGIN AMAN DAN MERASA NYAMAN DI MAKASSAR, MAKA KUASAI BAHASANYA."

ABJAD

A
Aba, Ayah = mangge
Aba-aba = Parenta, Komando
Abad = Aba', Pariama, Jammang
Abadi = Nannung, a'nannungang, Ma'nannungang
Abai = Sayu
Abang/Kakak = Daeng
Abon = Abong
Abstrak = Tena na'nyata
Abuh = Bakka'
Abuk = Bu'bu' Kayu
Abur = Labo (Mengabur = A'labo-labo)
Acar = Acara'
Acap = A'mole-mole
abdi = ata
abis [habis] = labbusu'
abjad = hurupu'
acak = ta'siara'
Adat = Kabiasang
Adik = Andi'
ada = nia' | mengadakan = a'pa'nia' | adalah = iami | seadanya = iamonjo |
adalah = iamintu
adzan = bang
adil = adele'
adu =  Lotteng, appasiba'ji | adu ayam = appabbate jangang
Aduk/Mengaduk = A'garu, accampuru'
Adzab = Sessa
Afiat = Salewangang
ahli = to/u panrita
air = je'ne' | air mata = je'ne' mata | air jeruk = je'ne' lemo | air
kencing = je'ne' mea | air sembahyang = je'ne' sambayang |
ajak = akkiyo'
Ajudan = Pa'lapa' Barambang
ajar = ajara' | mengajar = anggangajara' | ajaran = ajarrang |
pengajar = pangngajara' | pengajaran = pappiajarrang/pangngajarakkang
| belajar = appilajara' | pelajaran = pappilajarrang
Ahli = Panrita
Ajal = a'jala'
akad = aka'
akal = akkala' | tidak masuk akal = tena antama ri akkala' | akal
pendek = bodo akkala' | mengakali = anngakali | mencari akal = a'boya
akkala'
akan = punna
akar = akara'
akhirat = Anja'
akhir = Konteng
akil baligh = balere'
akur = singai/sipakatau
akrab = sanna singaina/sipa'agadang
aku = nakke/inakke
Aklamasi = Jo'jo' nisamaturuki
Aksara = Hurupu'
Aktif - Siga
Akut = Tasilolongang
Akur = Situru'
atap = Sira'
Atas = Rate  | Di Atas = Irate
alis = kannying
Allah = Alla ta Ala/Karaeng Alla ta Ala
Almarhum = Tumatea (Kalau Raja Gowa disebut "Tumenanga")
Alhasil = Tattappana, kale'bakanna
Alih = Lette'
Alias = iareka
Alim = Cara'de'
Alimbu'bu' = Laso Anging
alinea = Barrisi' beru
Alir = Solong
Alis = Kannying
Alot = Ku'mili'
Alun = Galluru' (Mengalun = anggalluru')
Aman = Amang, Sannang
Amanah = Papparampe
Amanat = Papparampe, Pappasang
Amandemen - ussulu' nipinrana rancangang undang-undanga
Amar = Parenta
Amarah = Larro
Amat/Mengamati - Antileki
Amat = Ta'lalo dudu
Ambisi = Kella
Ambruk = Rumbang
Amirul Haj = Pangngulunna ha'jia
Amis = Manynyere'
Amnesti = Popporo' hukungang
Amplop = Ampolo'
Ampun = Popporo'
Amal = Panggaukang baji'
Amarah = larro

Amanah : Amana
Amat = sanna'
Amuk = Jallo' | Mengamuk = A'jallo' | diamuk = Nijallo'
Ambil = alle | mengambil = angngalle | mengambilkan = angngalleang |
mengambil dari = angngalle ri | pengambilan = pangngalleang
Anak = ana'
Anatomi = Pangngassengang lento-lentona batang kalea
Anda = ikau (kasar) ikatte (halus)
Andai = ka'de', Ebara'
Andal/Mengandalkan = Ampattoang
Andil = Andele'
Andong = Bendi
Anggun = Ga'ga
Aneka = a'rupa-rupa
Angin = anging
Angkasa = rammang
Angsur = ansuru'
anjing = kongkong
antar = antara'
antara = passingaleng
Angkasa = Alla'
Angkat = angka'
Angkuh = Tampo
Angkut/Mengangkut = Angngerang
Anjing = Kongkong
Antar/Mengantar = Angngiring, Angngulu, Angngerang
Anus = Tara, Paja
Antuk/Mengantuk = Ta'do'do'
apa = apa | ini apa = apanne | apa boleh buat = apa pode'/paleng tida apa = tena angngapa | mengapa =                                       angngapai |
Apalagi = Apapole
Aparat = Parewa
Apung = Mawang
Arah = Olo, Tuju
Arak = Ballo'
Arit = Pakkai'
Aroma = Rasa, Bau'
Arti = Battuang
Arung = Limbang
Asa = Panrannuang
Asal = Assala', Uru-uruna
Asam = Camba, Kacci
Asas = Pondameng, Poko'
Api = pepe' | korek api = colo' | gunung berapi = moncong pepe'
Apung = Mawang
Asal = battu | berasal = battu ri
Asap = ambu
Asin = ce'la, Pa'ja, Kannasa'
Asik = Assipa'
Asing = maraeng | orang asing = to maraeng
Asu = Kongkong
Asuh = Parakai, Piara
Asli = ( untuk penggunaan pada Ijazah/Surat = Tuleng, Cerita =Tojeng, Sifat = Simemanganna)
Atap = Pattongko'
Atas = rate| dari atas = battu rate | atasmu = irate nu | di atas = iratena | ke atas = nai'
Atur = atoro' | mengatur = angngatoro' | aturan = atorrang | Teratur = ta'ataoro'
Awal Mula = Pakarammula, Uru-Uru
Ayah = Mangge
Ayam = jangang | ayam betina = jangang gana | ayam jantan = jangang laki | ayam muda = jangang rungka
Ayo = ambe (Mari/Kemari)



B
Babad = Riwaya'
Babak = Baba' | Babak kedua = Baba' Pinruang
Babat = Tabbasa' | membabat = Attabbasa'
Babi = Bawi
Baca = baca | membaca = ammaca | bacaan = bacang
Bacok = Anne'ba, Annobo'
Bacot = Bawa, Munceng
Badan = kale
Badik = Badi'
Bagaimana = Antekamma
Bagai = kammai | bagaikan = kamma tongi |bagaimana = antekamma | sebagaimana = kammaya
Bagi = bage | membagi = a'bage
Baginda = Karaengta
Bagus = baji'
Bahagia = nyammang/annyammang | sudah bahagia hidupnya = annyamammi tallasa'na
Bahak = Ammakala'
Bahasa = basa, Bicara | bahasa makassar = basa mangkasara'
Bahaya = Bala, Kapanrakang
Bahan = Parekang (Bahan Makanan = Parekang Kanre)
Bahar = Tamparang, Binanga Lompo
Bahas/Membahas = Ampasibicarangi
Baik = baji'| orang baik = to baji' | baiknya = baji'na | memperbaiki = appakabajiki | ada baiknya | nia' baji'na
Bahtera = Biseang
Bahwa = angkanaya
Bahwasanya = Sitojeng-tojenna
Bajak (alat sawah) = Pa'jeko
Baju = Baju
Bakau = Bangko
Bakti = Kasuiang
Bala = Bala, Kacilakang
Bala = Lokoang, Sorodadu
Bau = a'rasa, | Bau Ketiak = Sakkulu'
Bajak = pa'jeko | membajak = appa'jeko
Baju = Baju
Bakar = tunu | membakar = attunu | terbakar = akkanre | rumah terbakar = balla akkanre
Bakul = karanjeng
Balik = Bulinta', A'boko, Ammotere', Ammaliang, Ammongkasa'
Baling-baling = inro-inri, panjo'jo' anging
Bambu = Bulo | bambu runcing = bulo cidu'
Bakmi = Kanre-kanreang cina
Ban = bang
Banci = Kawe-kawe
Bandar = bandara'
Bandel = Bambala'
Bangau = kondo
Banget = Sanna', ta'lalo
Bangkit = ammenteng
Bangku = bangko
Bangsa = pa'rasangang/Butta
Bangun = menteng/mangung| bangun tidur = ammuriang | bangun rumah = ammangung balla
Banjir = A'ba
Bantal = pa'lungang
Banting = manting
Bantu = Ammalii / ambalii
Banyak = jai | orang banyak = tau jai | kebanyakan = jai dudu
Bapak = mangge | ibu bapak = anrong mangge
Baptis = Je'ne sarani
Barat = rinngang | Selatan = Wara'/warakkang | utara = timboro'/timborang | timur = kalau'
Bareng = siagang
Baring = tinro-tinro
Baris = barisi' | membaris = a'barrisi'
Baru = beru | orang baru = tau beru
Bagaikan = Rapangi
Basah = basa
Batas = Alla'
Batik = bate'
Batuk = ta'roko
Bau = botto'
Basmi = Tangkasi, pila'busi, ampataenai
Basuh = Bissa
Batal = Tena najari, Tasi'rai
Bawa = ngerang | membawa = anngerang |membawa diri = anggerang kale | Membawakan = angngeranggang
Bawah = rawa | di bawah = irawa
Bawang = lasuna
Bayang = tau-tau
Bayar = bayara'
Bayi = Ana' lolo
Bebas = lappasa', laloasa
Bebek = kiti'
Becak = beca'/tigaroda
Becek = cammara'
Beda =  maraeng, sisala
Bedak = ba'ra', tappung
beduk = Ganrang
Begini = Kamma anne
Begitu = Kammaanjo/Kammaantu
Beha = Kutang
Bejana = Pammoneang
Bekal = Bokong, Pataja
Bekam = Appasulu' cera' ra'masa'
Bedil = ba'dili'
Beduk = ganrang
Begini = kammanne
Begitu = kammanjo | Begitulah = begitumi
Belah = Pue
Belai (belaian) = Anynyonyo', Belai-belai =Akkatu'-katu'
Belajar = pilajara'
Belakang = boko, Dongko' | di belakang = ri boko/Ri Dongko'
Belanda = Balanda
Belalang = katimbang
Belang = ballang
Belanga = Uring
Belanja = balanja
Belantara = romang tani sallang-sallang, Parang tattara'
Belas = Si'na
Belatik = Bengisi'
Belatuk = Bantinotto'
Belebas = balabasa'

Beli = malli
Beliau = ri passingalinna
Belut = Londeng
Betapa = Lanri
Betul = Cocoki
Benak = pikkirang
Benang = bannang
Benar = Tojeng
Bengkak = akkambang
Benjol = Kambussulu'
Benih = sessara', Bine
Beranda = Palladang
Berat = battala'
Berani = Barani, Rewa
Bersatu = Siama'
Berbaur = Sirurungang
Bersalaman = A'jama' Taeng
Beri = sare | Pemberian = Passare
Bekas = Bate
Bekal = Bokong
Begitu = Kamma  | Begitulah = Kamma Tojengi
Bintang = Bintoeng
Buah = Rappo
Bunga = Rente
Buat = Pare'  | Membuat = Appare'
Buang = Pela'
Bunuh = Buno
Bunyi = Sa'ra  | Suara = Sa'ra | Berbunyi/Bersuara = Assa'ra
Busa = Busa
Buka = Sungke
Budak = ata
Bukit = bulu'
Bukan = teai
Bulan = Bulang
Butuh = Parallu | Perlu = Parallu
Bungkus = roko'
Burung = Jangang-Jangang
Bisu = Pepe
Bonggol = Tampalisu
Bongkah/gumpalan = Donteng
Bom = bong
Bola = golo'
boleh = akkulle
boneka = dato'-dato'
bosan = nala'ju
bongkar = bongkara'
bopeng = Karo'ba'
Bilas = ngembong (membilas = angngembong)
bilik = rinring
bimbang = bata-bata
bimbing = renreng
bina = paenteng (membina = appaenteng/appakabajik)
binasa = panra'
binatang = olok-olok
bingkai = biring (membingkai = assare biring)
biru = gauk
bisa/racun = ammoso
bisa = akkulle
bisik = abisi'-bisi'





C
Cabang = Tangke
Cabai = Lada
Cabik = Kakka' | Menyabik = Anngakka'
Cabul = Lale
Cabut = Kakka' | Menyabik = Anngakka'
Cacing = Gallang-gallang
Cahaya = Singara'
Cair = solong
Cakap = Gammra'
Cakrawala = Langi'
Campur = campurang
Canda = Kakalakara'
Cangkul = Bingkung
Cantik = Ga'ga
Capai = Dodong
Caping = Saraung
Capung = Bereng-Bereng
Cari = Boya | Mencari = A'boya
Cat = Ce'
Catat = Tulisi' | Mencatat = Annulisi'
Cedera = Loko'
Cekcok = A'besere'
Cela = Calla
Celah = Salassara'
Celana = Saluara'
Cemburu = Kodi cini'
Cengeng = Jabe
Cengkeh = Cingki
Cepat = Inta'
Ceper = Bodo
Cerah = Singara ' Allo | Bambang Allo
Cerdas = Cara'de'
Cerewet = Calleda'
Cerita = Carita
Cermin = Carammeng
Cilik = Caddi
Cipta = Pare' | Ciptaan = Parekang
Cium = ara' | Mencium = Angngara'
Cocok = coco', Annaba
Coklat = Sikola'
Comot = Akka'
Congkak = Tampo, Gambang
Cubit = Kabbi'/Ka'bili'
Cuci = Bissa | Mencuci Tangan = Abbissa Lima | Mencuci Celana | Saluara'
Cukai = Ballo limung
Cukur = Cukkuru' | Tukang Cukur = Pacukkuru'
Cuma = Ji | Cuma Dua = rua ji
Curi = Lukka' | Mencuri = A'lukka' | Pencuri = Palukka'



D

Daerah = Bori'
Dagang = Balu'/A'balu' (Berdagang), Balukang (dagangan)
Dahaga = A'mara kallong
Dahi = Ubung-ubung
Dahulu = Riolo
Dalam = Lalang, Lantang (Kedalaman)
Damai = Sannang
Damba = Ero'
Dan = Siagang
Dandan = A'mode
Dangkal = Esa'
Dapta = Gappa
Dapur = Pappalluang
Darah = Cera'
Darat = Butta
Dari = Assala', Battu
Datang = Battu
Datar = Lappara'
Daun = Leko'
Debar = Dumba'
Dekat = Ammani
Delman = Bendi
Demam = Bangbang
Demikian + Kammanjo
Dengan = Siagang
Dengar = Lanngere', Allangere' (mendengar), Pilanggeri (Dengarkan)
Dengkul = Kulantu'
Dengkur = A'moro'
Dengung = Dangngung
Denyut = Dumba'
Depan = Riolo
Deras = Sarro, Bosi sarro (hujan Deras)
Derita = Pacce
Deras = Sarro
Desak = Siappi'
Dewa = Barata
Dialog = Sipabbicara
Diam = Sannang
Dinding = Rinring
Dikit = Sikedde'
Dinihari = Bari'basa'
Diri = Kale, Ammenteng (berdiri), Sikale-kale (sendiri), Appaenteng (mendirikan)
Do'a/Permohonan = Panganro
Dokter = Dottoro'
Dosa = Dosa, Doraka
Dua = Rua
Duduk = Mempo
Duel = Sibajji
Duga = A'bata-bata
Dunia = Lino
Duri = Katinting
Dusta = Balle, A'balle-balle (berdusta)
Duduk = Mempo




E

Edan/Gila = Pongoro'
Efisien = Tassike'de'
Egois = Tinggi Ero'
Ejek = Appa'lila
Ekor = Inkong
Ekstrim = Kaminang
Elak = Lecceng, A'lecceng (mengelak)
Elok = Ga'ga
Elus =  purusu' | Elus-Elus = Puru'-Purusu'
Emak = Anrrong, Amma'
Emas = Bulaeng
Emosi = Larro, Pa'larroang (emosional)
Empat = Appa'
Empedu = Pai' (juga digunakan untuk kata 'Pahit)
Enak = Assi'pa'
Encer = encere'
Endap, Mengendap = A'dakka-dakka
Endus, Mengendus = Anngara', Kongkong Anngara (Anjing Mengendus), Anngara' Taipa (Mencium Bau Mangga)
Enggan = Malasa', Battala' Jappa/battala' ero'
Engkau = Ikau (Kasar), Ikatte (Halus)
Enteng = Lomo-lomo
Era = Wattu
Esa = Se're
Esoh = Ammuko


F
Fajar = Pa'jara', Singara' ri bangkenna langika ri lammubana Matanna Alloa
Fakta = Rupa, Gau', Kasingarang, Butti
Faktor = Saba'
Faham = Pangngassengang
Faedah = Matu-matu
Faktur = dattara' barang-barang pappikatu ampakasingaraki jaina siagang ballina baranga
Fana = Amminra-minra, Gesara'
Fanatik = tenteng Tangara'
Fantasi = Mao-mao
Fatwa - tappu' iareka panggappana tupanritayya
Filsuf = Panrita pikkiri'
Firasat = Pakkasu'mang
Firma = Pirma




G

Gadai = Ta'ggala (dalam pengertian barang gadaian) karena Ta'gala juga berarti Pegang
Gagah/Ganteng = Ga'ga/Gammara'
Gali = Kekkese | Galian = Kekkesang | Menggali = A'kkekese
Gantung = Pasai' | Menggantung = Appasai' (dipakai untuk benda/barang)
Garam = Ce'la
Garis = Garrisi'
Ganti = Sambe (Mengganti = Passambe)
Gatal = Katala'
Garuk = Kangkang
Gawang = Pakkiperang | Penjaga Gawang = Kippere'
Gembira = Rannu
Gemuk = Co'mo'/Battala'
Gemuk/Grease = Gommo'
Gencar = Sarring
Genggam = Ta'gala Jarre
Gelap : Sassang
Gelang = Ponto | Pergelangan = Pappontoang
Geli = Gele'-Gele'/Kaleme' (bahasa Konjo/Selayar)
Gelisah = Lussa'
Genderang = Ganrang
Genap : Ganna’
Gentar = Bentere'

Gerak = Gio'  | Bergerak = A'gio'
Gerimis/Rintik-Rintik = Ricci'-Ricci'

Geser = Palette' (dipakai juga untuk kata pindah)
Gemar = Ngai/Angngai
Gogoso' = Beras Ketan dibungkus Daun Pisang lalu dibakar
Gombal = Odo'/Ngodo' (dikapai juga untuk kata Intip)
Goreng = Sanggara' | Menggoreng = Annyanggara'
Gosong/Hangus = Mutung/Ammutung
Gua = Liang
Gugur/Jatuh = Tu'guru/Dappe'/Nanggala'
Gula = Golla | Gula Pasir = Golla Kassi' | Gula Merah = Golla Eja
Gulungan = Galluru'
Gunting = Goncing/Gonting | Menggunting = Anggoncing
Guntur/Petir = Gunturu'/Latte
Gunung = Bulu'/Bonto (bahasa Konjo/Selayar)
Gusar = Gangrakang/Bata-Bata
Gila = Pongoro'







H
Habis = La'busu'  | Kehabisan = Kala'busang
Hari : Allo
Haji : A’ji

Halal : hallala’

Hampir : a’Biring

Harapan : Minasa

Haram : Harang

Hamba : Ata
Hampir = Sike'de' mami  | Sedikit = Sike'de'

Hati-Hati = Katutui

Hancur : Ancuru'/Panra’ (semakna dengan kata Rusak)

Habis : La’busu’
Hanyut = Mammanyu'
Hangus = Laburu' (biasanya ungkapan ini digunakan jika seseorang menginvestasikan uangnya pada bidang tertentu dan uangnya itu tidak dikembalikan karena usaha tersebut bangkrut)

Hangus = Ammutung

Haus : Kalotoro' (diambil dari kata Kering)

Hasut/Menghasut : Pakabambang

Hajar : Amba’, Menghajar : Angngamba’

Halau/Halang : Tarai
Hebat = Palla'

Hembus/Berhembus : Miri'/Ammiri'
Hutan : Romang
Hujan : Bosi
Hunian = Pammantangang
Hidup = Tallasa'  | Kehidupan = Patallassang

Hitung = Bilang



I
Ikan : Juku’

Inap/Menginap : A’bangngi, Penginapan : Pa’bangngiang

Ikut : amminawang

Ikat : Sikko’, mengikat : Annyikko’
Ikrar : Aru

Ingat : Ngu'rangi | Mengingat : Mangngu'rangi
Indah : Ga’ga

Iri : Pa'mai' kodi

Izin : ising | Minta izin : appala' kana

Irama : sa'ra-sa'ra

Islam : isalang

Imbauan :

Iris : Polong

Istri : baine, beristri : a’baine

Ingin : ero’
Imbang = Puli

Impian/mimpi : so’na, bermimpi : asso’na
Imam = Imang
Istana : Balla' lompoa
Itu = Anjo
Ini = Anne







J
Jatah = Tawa, bageang
Jalan = Oloang, Agang
Jampi = baca-baca
Jari = Karemeng
Jeruk = Lemo
Jejak : Bate, Jejak Kaki : Bate Bangkeng/Bate Onjo’

Jangan/tak ingin : tea

Jam : Tatte'
Jauh = Bella
Janji = Janji
Jatuh = tu'guru'
Jalar = Lamba'

Jimat/mantra : Baca-baca

Jelas : a’nassa
Jelek = Kodi
Jerat = Sambang
Jerawat = sarussu'

Jerit = sa’ra
Jernih = Ci'nong
Jengkel = Ballisi'
Jendral = Karaeng Tumakajannangang
jejak = Bate (jejak kaki = Bate Bangkeng)

Jemput : angngalle/mengambil
Jembatan = Jambatang
Jika = Punna

Juga = Tongi | Beri Juga = Sare Tongi
Jongkok = cengke



K
Kakak = Daeng
kaki : bangkeng
Kapur : leo’
Kaget = Ta'bangka
Kayu = Kayu
Karet = Gatta

Keras : terasa’

Kamar : kamara’
Kambing = Bembe
Kampung : Pa'rasangang
Kalah = Beta
Kasihan = Kamaseang, | Kasihan Sekali = Kodong
Kaya = Kalumanyyang
Kecewa = Salasa
Kecil = Ca'di
Keras = Terasa'

Kertas : bujang

Keris : Sele’
Kering = Kalotoro'

Kembang : Bunga

Kemarau :
Keluar = Solle'  | Tukang Jalan = Pasolle'
Kepala = Ulu
Kera = Dare'
Kerbau = Tedong

Kering : Kalotoro’
Kerja = Anjama
Keruh = Pucca'
Keluar = Sulu'
Keluarga = Pammanakang, Bija
Kena = Taba
Kenang = Kasu'mang  | Mengenang = Makasu'mang

Kencing : Ta’mea

Kejam : Sakkang
Kejadian = Kajariang

Kembali : motere’/pulang

Kira-kira = Rai-rai
Kuasa = Koasa
Kursi = Kadera
Kuning = Kunyi'
Kuningan = Gallang
Kucing = miong
Kuda = Jarang
Kurus = Roso'



L
Langit = Langi'
Lain = Maraeng
Laki-laki : Bura’ne

Lawan : Ewa, bali (bali juga bisa berarti membantu, misalnya “Bali rong tawwa”)
Lari = Lari
Lagu = Kelong | Menyanyi = Akkelong
Lampu = Lampu
Lama = Sallo
Lapar = Cipuru'
Lalat = Katingngalo
Laut = Tamparang
Lahir = Lassu  | Dilahirkan = Nikalassukang
Layar = Sombala'  | Berlayar = Mannyombalang
Leher = Kallong

Lepas : Lappasa’

Lempar : annyambila

Lemari : Lamari
Lembar = Lawara'
Lembut = alusu'

Lebih : la’bi

Leleh : Solong, Meleleh : Assolong

Lemas/lemah/loyo/lambat : dodong

Lihat :cini’, melihat : Maccini’

Licin : laccu’

Lilin : Tai bani
Lirik = Tile  | Melirik = Attile

Lebah : bani

Lurus : lambusu’
Ludah : Pi'ru
lobang = Kali'bong

Lomba = Lumba | Berlomba = Pa'lumbang | Berlomba = Pa'lumba
lombok = Lada
Lompat = lumpa'
Lonte = Pasundala'
Longgar = Longgang
Lontar = Sambila
Lorong = agang ca'di
Loper = paerang surakkabara'
loteng = Pammakkang
Luap = Lumpa (meluap = a'lumpa)
Luar = Pantarang
Luas = Luara'
Luban = dupa
lucu = Appaka mele'mele' (kelucuan = Ka alla'-alla')
Ludah = pi'ru
Ludes = tangkasa', lannying, la'busuk tabasikali
luhur = tinggi, labbiri'
Luka = loko'
Lukis = papatta, pasukbik
Luluh = remo-remo
Lulur =ba'ra' kunyi'
Lumas = assamoroki
lumpur = Peo'
Lumur/berlumuran = attalaka
Lumrah = biasa, samara'
Lumpuh = Peso'
Lumut = lumu'
Lunak = Lu'mu'
Lunas = lulasa'
Lunas Utangnya = Lappasaki Inrangna
Luncur = coccoro'
Lunta/terlunta-lunta = Ta'ronang-ronang
Luntang-Lantung = Tappere-pere
Luntur = amminra
Lupa, terlupakan = takkaluppa
Luput = ta'lappasa'
Lurah = Kapala kampong
Lurus = Lambusu'
Lusa = ammembara'
lusin = Losi
Lutut = kulantu'
Lutung = dare' le'leng


M
Matahari = Mata Allo
Maaf = popporo'
Mabuk = nisa'ring
Macam = sanrupa
Madu = cani'
Maha Esa = Kaminang Kuasa
Maha Kuasa = Kaminang Koasayya
Mahal = Ka'jala'
Maha mulia = Kaminang Mala'biri'
Maha raja = Karaeng lompo, Sombayya
Mahar = Sunrang
Maha Rupa = Kaminang Ga'ga
Maha Suci = Kaminang Lannying
Mahir = cara'de'
Mahkamah = Pangngadelang
Majikan = Punggawa
Makam = Pattarawangngang
Makar = akkala' kodi ero ansambei pamarentayya
Mahkota = Salokoa, Songkok kalompoang
Maksud = tujuang
Malaikat = malaika'
Malapetaka = kacilakang
Malu = Siri'
Mau = Ero'
Malam = Bangngi
Malas = kuttu
Makan = Nganre, ka'do'
Marah = a'moro-moro
Maksud = Pattuju
mampir = sengka
mampus = mate
Manakala = Punna
Manca Negara = Pa'rasangang Pantara'
Mancung = cidu'
Manfaat = guna, matu-matu (bermanfaat = A'matu-matu)
Mangga = taipa
Mangkat = ammaliang, tummenang (kemangkatan = Katumenangang)
Mangkok = Cangkiri', timbokang
Mangkubumi = Pabicara butta
Mani = Je'ne' Mani
Manik-Manik = Rante
Manipulasi = Panggaukang Jekkong
Manis = te'ne
Matahari = Mata allo
Mantra = baca-baca
Marah = larro
Maret = bulang Maka tallu
Marga = bija
Marhum = tu ammoterang/Tu ammaliang
Marwah = Kala'birang
Masa = wattu
Masak = Ti'no'
Masalah = passala'
Masam = Kacci
Masjid = Masigi'
Masuk = antama
Masyarakat = au jai, tumabutta
Masygul = Simpung, susa Pa'mai'
Masyhur = Alla'bang Mange-mange
Matang = ti'no'
Materialistis = assipak pa'barang-barangang
Mawar = Bunga Rosi
Mayat = Maya'
Megah = la'biri' nakala'bangngang
Meleset = Ta'le'ro'
Melotot = a'buncilla' mata
Melulu = simata-mata ; taena Maraeng
Mempelai = Kalabine
Mendung = a'rammang
mengapa = angngapa
mengkilap = accilak
menjual = a'danggang, a'balu'
menit = Mani'
Mentimun = bonte'
Mentega = mantega
Merah = eja
Mercon = Baraccung
Merdu = Bajiki nilangngere'
Merem = akka'dang
Merica = marica
meringis = a'ringisi'
Meriam = Mariang
Merpati = Bodo bangkeng
Mesra = Jarre', singai dudu
Mesin = masina
Mesum = ja'dala'
Mewek = angngarru'
Mikro = ca'di
Militer = Tantara
mimisan = samorang
mimpi = So'na
Minum = nginung
Minta = Pala'  | Meminta = Mappala'/Appala' | Permintaan = Pappala'
Milik = Pata  | Pemilik = Patanna |Pemilik Barang = Patanna Barang
Miskin = Kasi-Asi
Mirip = Lasanrupai/Lasangkammai
Miris = tiroang
Minyak - Minnya'
Minggir = biring, a'sa'ri'
Minoritas = golongan ca'diyya
Misal = ebara'
Mistar = Balabasa'
Model/Mode = Modele'
Modern = Beru/Modereng
Modus = cara= Atorang
Mogok= mogo' (tena na ero' a'jappa)
Mohon = appala' (bermohon diri =appala' kana, Permohonan = pappala')
Molekul = tawang kaminang ca'dina apa-apayya
Moncong = Munceng
Mondar-Mandir = samalona
Montok = Bondeng
Monyet = Dare'
Monopoli = annunggalengi
Monyong = munceng
Morat-marit = taena nasilolongang
Moril = pa'mai'
Motto = to'do', janji
Moyang = Boe', nene', turiolo
Muallaf = Tu beru antama' Islam
Muamalah = pangngassengan Passala tujaia
Muak = nila'ju, ringi'
muasal = assala'
Muara = bawa Binanga
Mubah = taena na harang, taena na wajib
Mubazir = ta'liwa-liwa, sia-sia, Labo
Muda = Lolo
Mujur = Upa'
Mulai = ampakaramula
Mulia = La'biri', tinggi empoanna
Mulus= Tangkasa', kebo' la'lasa'
Muncul = mumba
Mungil = Camane'-mane'
Mungkar = kadorakang
Mungkin = Nakulle
Muntah = Ta'langnge
Murah = lammoro'
Murka = larro
Murni = Tuleng, Tangkasa' (memurnikan = ampakatuleng, Kemurnian = Katulengang/Katangkasang)
Murung = susa Pa'mai', Simpung
Musafir = Tau alla'lang
Museum = Tampa' pammantangngang barang-barang riolo
Mustahil = Mustahele', taena lalanganna
mustajab = ammoso
mustika = Kulau
Mutiara = muttiara
Mutasi = pasisambeang pagawe
Mutlak = attantua
Membawa = Ngerang | Bawa = Erang
Menang = Ammeta
Meninggal/Mati = Ammoterang/Mate
Mendidih = A'rere
Menghadiri = Angngiyori
Mengalir/meleleh = solong
Mengasihi = Mamase
Mengenang = Makkasu'mang
Medan = Parang
Meja = Mejang
Mesin = Masina
Mulia = Sunggu
Mulut = Bawa
Musuh = Bali


N
Nabi = Na'bi
Nadi = Pappontoang Lima
Nadir = Langgara', masagala
Nafkah = Balanja, Panggappang, gaji
Nafas = Napasa'
Nahi = Pappisangka
Naif = tuna
Naik = nai'
Nak = ana'
Nanti = Sallang
Nasib = Sare
Nasi = kanre
Nama = Areng
Nampak = kacinikang
Nama = areng
Nanas = pandang
Nangka = Rappo cidu'
Narapidana = tu nitarungku
Nasab = lo'lorrang, turunang
Nasehat = naseha', Pasang
Negara/Negeri = pa'rasangang
Nelayan = Patorani, Pajakkala' juku'
Ngawur = assala' appau
Ngumpet = accokko
Niaga = danggang
Nihil = kosong, tena apa-apa
Nikah = nikka
Niat = Nia' (Nia' juga bisa berarti "ada")
Nikah = Nikka/Bunting
Niscaya = tantu
Nista = calla, Panra', tuna
Noda = batti'
Nongkrong = ammoppoki
nonton = accini'-cini'
Nomor = nomoro'
Nyaman = Nyamang
Nyanyi = kelong
Nyaris = sike'deki
Nyawa = Nyawa
Nyata = Singara', a'nassa
Nyenyak = Jannang
Nyeri = mala', tilu
Nyolong = a'lukka'


O
Oase = butta sombo', Butta co'mo'
Obat = Pa'balle
Obeng = obeng
Obor = Sulo
Obyek = passala tujuang
odol = odolo'
oknum = tau
Olah = linrung
Oleh = ri, mange
Oleng = ta'lingge
Oligarki = pammarenta Borongang
Obrol = Accarita
Ompong = cammo
ompol = Mea
Ombak = Bombang
Om = Purinang
Onani = appasulu' je'ne' mani na tena assigau'
Orang = Tau
Ongkos = Ongkoso'
Otak = Ota'
Omel/Mengomeli/memarahi = Kalarroi
oper = oporo'
Oposisi = patantang
Optimis = pa'minasa
Organ = bageang
Ordonansi = paratorang
otonom = pamarenta kale-kale
otot = ura' terasa', ura' lompo


P
Pabrik = pabere'
Pacar = karontigi
Pacul = Bingkung
Pajak = Sima'

Parang = Berang
Padang = parang
Padat = ma'ma', ma'masa', terasa', kassa', rassi
Padi = ase
Pagi = Bari'basa' | Pagi-pagi = bari'-bari'basa'
Paha = bongga
Paham = pahang
Pahlawan = Tubarani
Pahit = pai'
Pailit = Bangkuru'
Pakai = Pake
Pakar = Tu cara'de'
Paksa = Passa, pirokkolo'
Paku = paku
Palang = palang
Palem = poko'-poko' sanrupayya kaluku
Pamit = appala' kana
Palu = palu, tunrung
Paman = purina
Panca = Lima
Pancawarna = lima tanja'
Pancaroba = pasisambeanna musinga
Panci = Panci, Uring
Pancing = Pekang  | Pemancing = Papekang
Pandan = Pandang
Pandang = cini', tile
Panen = akkatto'
Pandu = pajo'jo'
Pangan = kanre
Pangeran = ana' karaeng
Panggar = dasere' pangngalloang juku'
Panggil = kio'
Pangkal = pokok
Pangkas = cukkuru', tangkasi
Pangku = Riwa
Pangling = Takkaluppa
Panik = lingu, lippu
Panjang = la'bu
Pantai = biring Tamparang
Pantang = kasipalli
Pantas = Siratang
Patah = Tepo'
Patuh = Matu-Matu
Parah = Sanna'
Pamer = Jalla
Panjat : angngambi’

Panjang = La'bu

Pantat : tara, Paja
Pantau = attoa'
Panu : Pano

Panas = Bambang
Pandai = Cara'de'
Pantas = Siratang
Pasang = Tannang
Pasar : Pasara'
Pasti = Nassa
Paksa = Passa
Papas = lo'loso'
Parang = Berang
Paras = rupa
Paruh = totto' jangang-jangang
Pas = coco'
Pasal = Pasala'
Pasar = pasara'
Pasir = kassi'
Pasti = attantu
Patah = tepo'
Pawang = Pinati
Pecah = Reppe'
pecinan = paccinang
pedagang = padanggang, pabalu'
Pedas = bambang, passe
pedati = garoba
peduli = jampang
pegal = mala'
pegang = ta'gala'

pelangi = Turawe

Pelapah = Palapa

Pelayan = Palayang, Patummama, Paparaka, Paparutusu’

Pelet = Jori’-jori’na kayua, ballanna kayua

Peluit = paloi’

Peluk = Raka’

Pelukis = pagambara’

Pelumpung = alara’

Peluru = Peloro’

Pemancar = Pamancara’, papala’bang

Pematang = tingkasa’ (Pematang Sawah = Tingkasa’ Tana)

Pemilik = Pata

Pemuda = Tau Rungka

Pemudi = Tau lolo

Pemuka = Pangngulu

Penasaran = Lompo Pa’mai’

Penat = mangngang

Penatu = Binatu

Pengantin = Bunting

Pengap = sumammang

Pengasuh = patumama, patarinti

Pengawal = pappinawang

Pengecut/Penakut = Ballorang

Pengembara = Palili’

Pengemis = Pa pala’-pala’

Penggal = Kere’, polong

Penghasut = Pakabambang, pato’do’-to’do’

Penghuni = Tummantang

Penginapan = Pa’bangngiang, Pammantangang

Pengungsi = tu a’lette’

Penjuru = Singkulu’

Pensil = potolo’

Pensiun = pansiung

Pentil = Pantili’, ulu susu

Pentungan = palu-palu gatta

Perakit = pasusung

Peramah = pasomberang, sombere’

Perampok = Paella’

Perang = bundu’

Perapian = katupepe’

Perawan = ana’ rara

Pemeras = papacco’

Perasan = paccokang

Perbahasaan = leco-leco kana

Perban = parabang

Percaya = tappa’

Percik = ricci’, racci’

Percuma = tena matu-matuna

Perdu = popporang

Perduli = Paduli

Periang = parannuang, baji’ pa’mai’

Perih = Pacce

Perihal = saba’, passala’

Periksa = Paressa

Perintah = parenta, passuroang

Peringkat = tingkatang

Perintis = Paulu, Pasungke

Periode = Rewasa

Perisai = lengu’, pa’lapa’

Periuk = Uring

Perkakas = pakkakasa’

Perkara = passala’, kajariang

Perkasa = Gassing

Perkosa = Gau’ bawang (Memperkosa = A’gau’ bawang)

Perkutut = Bukkuru’

Perlahan = Palang-palang

Perlu = parallu

Permadani = ambala’

Permai = ga’ga

Pernah = Le’ba’

Perniagaan = Pa’danggangngang

Pijit : pica’
Pisah = Sa'la'  | memisahkan = Appasisa'la' | terpisahkan = Tassa'la' | Berpisah = assa'la'
Pisang : Unti

Pincang : keppang
Pinggir = Biring

Pilih : ammile | memilih : ammilei

Pesan : Pasang
Perahu = Biseang, Lopi
Perang : bundu’
Perampok : Paella'
Perasaan = Pa'mai'
Percaya : Tappa'
Perempuan : baine
Perjanjian = Ulu Kana
Pergi = Lampa
Pembantu = Suro
Pendek = Bodo
Pengadilan = Pangadelang
Penutup = Pattongko
Penguasa (Dunia) = Batara
Peluk = Raka' |memeluk = A'raka'
Pelihara = Katuo
Pelit = kikkiri'
Pesan = Pasang

Pemain = Pakarena

Penjelasan = Patuturang
Pohon = Poko'
Pulang = Maliang, Ammotere'
Pintu = Pakke'bu'
Pemalu = Pangngali'



Q






R
Rakus = kella-kella
Ramah = Sombere'
Rambut = u'
Raja = Karaeng
Rakyat = Tumabuttayya
Rasa/Perasaan = Pa'mai'
Renang = Selang  | Berenang = Asselang
Rokok = Kaluru'
Rezki = Dalle'
Rumah = Balla'
Ruang = Bili'
Runtuh = Runtung
Rusak = Panra'
Rembulan = Bulang
Resah = kodi pakkasia'
Rindu = Nakku'





S
Sayang = Sayang
Saya = Nakke  | Aku = Nakke
Sambar = Rambang
Samar = Bunrang
Sampai = Rapi'
Sampah = Loro
Sangat = Lanri
Sakit = Garring
Sabar = Sa'bara'
Satu = Se're'
Sama = Sangkamma
Sasaran = Odo'
Salam = Sallang
Santan = Santang
Seandainya = Ka'de'
Sedikit = Sikadde'
Selalu = Tuli  | Selalu Menunggu = Tuli Mattayang
Sempit = seppa'
Semprot = Sappuru'
Senyum = Muri
Sebatang = Sipappa'
Seberang = Ba'leang | Menyeberang = anta'le
Sedikit Sekali = Sikadde' Dudu
Sepi/Sunyi = Sino
Seperti = Kontu
Sehat = Salewangang
Suka-suak gue dong = Ero'-ero'ku
Sumur = Bungung
Sendal = Sandala'
Suara = sa'ra  | Bersuara = Assa'ra
Sutra = Sa'be
Susah = simpung, Susa
Sungai = Binanga
Syukur = Sukkuru'
Sial = Su'lu
Sisa = Sesa
Sisir = Jangka
Singgah = sengka
Sihir/Santet = Doti/Guna-Guna
Simpan = Boli'
Silsilah = Sitambung
Sombong = Tinggilangga




T
Tabungan = Boli-Boli'
Tapisan = Soro
Tanah = Butta
Tanda = Bate  | Membekas = A'bate
Tak = Tanri  |Tak Terkalahkan = Tanri Beta | Tak Mau = Tea
Takdir = Taka'dere'
Tai = Tai
Tampar = Tampiling
Tagihan = Passingngarrang
Tatap = Janjang
Takut = Malla'
Tawan = Tawang
Temu = Buntulu' | Menemukan = ammuntulu' |Temu (Obat) =Tammu
Tempa = De'de'
Tendang = Sempa'
Terima = Tarima
Terlarang = Pammali
Terbang = Anri'ba'
Telur = Bayao
Telan = A'lu'  | Menelan = a'lukkang
Teman = Agang
Tetes= Matti'  | Menetes = ammatti'
Tikam = tobo'
Timba = Se'ro'
Tinju = Jaguru'
Tinggal = Ammantang
Tidur = Tinro
Tua = Toa




U
Uang = Doe'
Uban = Uang
Uap = Sau'
Ubin = Tegele'
Ubi = Lame  | Ubi Kayu = Lame Kayu | Ubi Jalar = Lame Lamba'
Ulama = Anrong guru
Urat = ura'
Ubi = Lame
Utang/Hutang = inrang
Ujian = Paccoba
ujung = Ujung, Cappa'
UDang - Doang
Udara = Anging
Uduk = Kanre santang
Ulah = gio'-gio'
Ular = Ulara'
Ulang = kuling, a'mole-mole
Ulat = olo'
Ummat = umma'
Umpama = Ebara'
Umpet = Accakko
Unjuk = appiasseng
Upacara = tanra Kalompoang
Upaya = Usaha, Pakulle
Urine = Mea
Urus = urusu', Pasilolongang
Urut = uru'
Usaha = Pakulle
Usam = Kato'mese'
Usul = Usulu', pappala'
Usung = Sompo, bule'
Usus = Parru'
Utang = Inrang
utuh = A'memung
Utus = anggutusu'
Uzur = Salibanra




V
Vagina = Leang Kataunna bainea, Telang, Sombong
Vaksinasi = Subbi' lappantama' pa'balle
Vakum = kosong
Valid = assa
Variasi = rupa-rupanna
Vas pok = Pammantangang Bunga-bunga
versi = sirupa panggappa ri kalenna
ventilasi = passile'basanna hawayya ri ballaka
versus = a'bali
Veteran = Pabunduk riolo
Veto = pattola' ri se'rea panggappa iareka undang-undang
via = Battu mange
Volunter = pajama sukarela
Vonis = katappukanna parakarayya
Vokalis = Pakelong
Vulkanis = tana, kampong bate moncong Pepe'





W
Wabah = Garring a'lele mange-mange
Wacana = kana-kana, bicara
Waduh = edede
Waduk = kollang pannampungang je'ne'
Wafat = Mate
wah = kana nisa'bu' punna lannasaki
Wahai = kana passa'bu' lapakainga'
Waktu : Wattu
Waspada = Sangga
Wajah = Rupa | Muka = Tanja
Wajib = waji'
wakaf = wakkapa', Pammari-mariang
Wakil = wakkele'
waktu = wattu

Wejangan : Pappasang

Walau = Manna
Walet = Jangang-jangang rewata
Walhasil = ri kale'bakkanna
Waliullah = awallina Allata'ala
Wallahu'a'lam = Alla ta'alaji angissengi
Wangi = Bau'
Wangsa = Pammanakkanna Karaenga
WAnita = Baine
Waras = Salewangang
Waris = warisi'
Warna = Tanja', Cura'
Warna Sari = A'rupa-rupa Bunga
Warna-Warni = A'rupa-rupa tanja'na
Warna Warta = A'rupa-rupa Kareba
Wartawan = Warattawang
Wartawati = Warattawang baine
WArung = Ga'de
Wasiat = Pasang, Pappasang
Wassalam = Salama'
Waspada = Majaga, Sadia
Was-was = bata-bata, Pakkasia' kodi
Wawancara = Passibicarang
Wayang = tau-tau kuli' nipare'
Welas = kasih pangngamaseang
Wewangian = bau-bauang
Wuwungan = Coppo' Balla'
Wira = Carita Sinrili' Tubarani
Wilayah = Daerah
Waow = Iyya Tawwa






Y
Ya = iyye'/Iyyo' (Sopan), iyo (Kasar)
Yang Mana = Kerea | Yang Manakah = Kereami injo
Yang Maha Kuasa = Karaeng Malompoa/Karaeng Alla Ta'ala
Yakni = iamintu
Yasin = Yasing
Yatim= Kukang
Yayasan = Yayasang, Passe're-se'reang
Yel = Kana-kana Pa'ganti', Pa'ngara, Palompo sumanga'
Yurisdiksi = kakoasang angngadeli


Z
Zakar = Laso, Katauang Bura'ne
Zakat = Sakka'
Zalim = Lalim
Zamrud = Jamarro'
Zam-Zam = Je'ne' zamzam
Zebra = Jarang A'balo-balo le'leng na kebo'
Ziarah = siara, assiara
Zuhur = lohor







ANGKA

0 = Nolo'/Kosong/Lobbang

1 = Se're
2 = Rua
3 = Tallu
4 = Appa'
5 = Lima
6 = Annang
7 = Tuju
8 = Sagantuju/Sangantuju
9 = Salapang
10 = Sampulo

11 = SampulonSe're
12 = SampulonRua
13 = SampulonTallu
14 = Sampulong Ngappa
15 = Sampulollima
16 = Sampulong Ngannang
17 = Sampulon Tuju
18 = Sampulos Sagantuju/Sampulong Sangantuju
19 = Sampulong Salapang
20 = Ruampulo
21 = Ruampulos Se're
2......... (perhatikan frase di atas, mirip pada hitungan sepuluh hingga dua puluh)

100 = Sibilangngang
101 = Sibilangngang Asse're
102 = Sibilangngang Anrua

1000 = Sisabbu
1001 = Sisabbu Asse're
1002 = Sisabbu Anrua

2001 = Ruassabbu Asse're

2012 = Ruassabbus Sampulo Anrua (jangan percaya kiamat palsu)


HARI
Senin = Sanneng
Selasa = Salasa
Rabu = Araba'
Kamis = Kammisi'
Jum'at = Juma'
Sabtu = Sattu
Minggu = Minggu

BULAN
Sebelum tahun 1520 M
- Naagai (Januari)
- Palagunai (Februari)
- Bisaakai (Maret)
- Jettai (April)
- Sarawanai (mei)
- Pe’dawaranai (Juni)
- Sujiwi (Juli)
- Pacciekai (Agustus)
- Pociyai (September)
- Mangasierai (Oktober)
-Mangase’tiwi (November)
-Mangalompai (Desember)

Setelah Islam dijadikan sebagai agama resmi Kerajaan ditahun 1605M maka nama bulan berubah menjadi nama bulan Hijriah.

Dan untuk penyebutan Nama Bulan Masehi
januari = janijari,

Februari =paberewari

Maret = marasa

April = aberele

Mei = mai'

Juni = juni

Juli = juli

September = satembere

Oktober = okttoboro

November = novembere

Desember = desembere

Istilah dan Peribahasa

- Butta Passolongang Cera' =Tanah Tumpah Darah
- Piti Rambang-Rambangi = Tak Pandai Memilih
- Bulaeng Tau = Manusia Yang sangat baik dan memiliki akhlak terpuji
- Kama' Mallang = Susah mengeluarkan AB nya (sulit BAB)
- Bura'ne Pampidokang = laki-laki yang ingin mengurus segala sesuatu yang semestinya urusan perempuan, misalnya pergi ke pasar membeli sayur, memasak, mencuci, dan sejenisnya.
- Teai Samara' = tidak biasa, bukan sembarangan
- Annompang = membersihkan senjata badik, keris menggunakan jeruk nipis
- Berbicara Kotor = Appali'bo
- Lamba' doko = malas, lambat loading
- Kasipalli = Larangan/Pantang untuk dilakukan disebabkan kepercayaan orang terdahulu pada sesuatu hal, misalnya Kasipalli kalau seseorang menjahit di malam hari.
- Puru-Puru Singkulu' = di nisbahkan kepada seseorang yang telah memberikan sesuatu lantas meminta kembali pemberiannya itu, menurut orang Makassar, hal tersebut dapat memicu orang itu menderitaPenyakit puru-puru Singkulu' (Bisul pada sikunya)
-Galang Santa' = di nisbahkan pada seseorang yang ketinggalan, misalnya siswa yang tidak naik kelas dan sejenisnya
- kikkiri' Gallang = kikir/pelit Staduim empat
- Parakang Doe' = Di Nisbahkan pada seseorang yang Mata Duitan
- Passappi' = Pengapit, biasanya dinisbahkan pada Orang yang mengapit Pasangan Pengantin (Passappi' Bunting)

Tidak ada komentar: