Selasa, 26 Agustus 2025

KAMUS BAHASA MAKASSAR ATAU MANGKASARA~ ᨆᨀᨔᨑ


 


ABJAD ;


✓ A


Aba, Ayah = mangge

Aba-aba = Parenta, Komando

Abad = Aba', Pariama, Jammang

Abadi = Nannung, a'nannungang, Ma'nannungang

Abai = Sayu

Abang/Kakak = Daeng

Abon = Abong

Abstrak = Tena na'nyata

Abuh = Bakka'

Abuk = Bu'bu' Kayu

Abur = Labo (Mengabur = A'labo-labo)

Acar = Acara'

Acap = A'mole-mole

abdi = ata

abis [habis] = labbusu'

abjad = hurupu'

acak = ta'siara'

Adat = Kabiasang

Adik = Andi'

ada = nia' | mengadakan = a'pa'nia' | adalah = iami | seadanya = iamonjo |

adalah = iamintu

adzan = bang

adil = adele'

adu =  Lotteng, appasiba'ji | adu ayam = appabbate jangang

Aduk/Mengaduk = A'garu, accampuru'

Adzab = Sessa

Afiat = Salewangang

ahli = to/u panrita

air = je'ne' | air mata = je'ne' mata | air jeruk = je'ne' lemo | air

kencing = je'ne' mea | air sembahyang = je'ne' sambayang |

ajak = akkiyo'

Ajudan = Pa'lapa' Barambang

ajar = ajara' | mengajar = anggangajara' | ajaran = ajarrang |

pengajar = pangngajara' | pengajaran = pappiajarrang/pangngajarakkang

| belajar = appilajara' | pelajaran = pappilajarrang

Ahli = Panrita

Ajal = a'jala'

akad = aka'

akal = akkala' | tidak masuk akal = tena antama ri akkala' | akal

pendek = bodo akkala' | mengakali = anngakali | mencari akal = a'boya

akkala'

akan = punna

akar = akara'

akhirat = Anja'

akhir = Konteng

akil baligh = balere'

akur = singai/sipakatau

akrab = sanna singaina/sipa'agadang

aku = nakke/inakke

Aklamasi = Jo'jo' nisamaturuki

Aksara = Hurupu'

Aktif - Siga

Akut = Tasilolongang

Akur = Situru'

atap = Sira'

Atas = Rate  | Di Atas = Irate

alis = kannying

Allah = Alla ta Ala/Karaeng Alla ta Ala

Almarhum = Tumatea (Kalau Raja Gowa disebut "Tumenanga")

Alhasil = Tattappana, kale'bakanna

Alih = Lette'

Alias = iareka

Alim = Cara'de'

Alimbu'bu' = Laso Anging

alinea = Barrisi' beru

Alir = Solong

Alis = Kannying

Alot = Ku'mili'

Alun = Galluru' (Mengalun = anggalluru')

Aman = Amang, Sannang

Amanah = Papparampe

Amanat = Papparampe, Pappasang

Amandemen - ussulu' nipinrana rancangang undang-undanga

Amar = Parenta

Amarah = Larro

Amat/Mengamati - Antileki

Amat = Ta'lalo dudu

Ambisi = Kella

Ambruk = Rumbang

Amirul Haj = Pangngulunna ha'jia

Amis = Manynyere'

Amnesti = Popporo' hukungang

Amplop = Ampolo'

Ampun = Popporo'

Amal = Panggaukang baji'

Amarah = larro

Amanah : Amana

Amat = sanna'

Amuk = Jallo' | Mengamuk = A'jallo' | diamuk = Nijallo'

Ambil = alle | mengambil = angngalle | mengambilkan = angngalleang |

mengambil dari = angngalle ri | pengambilan = pangngalleang

Anak = ana'

Anatomi = Pangngassengang lento-lentona batang kalea

Anda = ikau (kasar) ikatte (halus)

Andai = ka'de', Ebara'

Andal/Mengandalkan = Ampattoang

Andil = Andele'

Andong = Bendi

Anggun = Ga'ga

Aneka = a'rupa-rupa

Angin = anging

Angkasa = rammang

Angsur = ansuru'

anjing = kongkong

antar = antara'

antara = passingaleng

Angkasa = Alla'

Angkat = angka'

Angkuh = Tampo

Angkut/Mengangkut = Angngerang

Anjing = Kongkong

Antar/Mengantar = Angngiring, Angngulu, Angngerang

Anus = Tara, Paja

Antuk/Mengantuk = Ta'do'do'

apa = apa | ini apa = apanne | apa boleh buat = apa pode'/paleng tida apa = tena angngapa | mengapa =                                       angngapai |

Apalagi = Apapole

Aparat = Parewa

Apung = Mawang

Arah = Olo, Tuju

Arak = Ballo'

Arit = Pakkai'

Aroma = Rasa, Bau'

Arti = Battuang

Arung = Limbang

Asa = Panrannuang

Asal = Assala', Uru-uruna

Asam = Camba, Kacci

Asas = Pondameng, Poko'

Api = pepe' | korek api = colo' | gunung berapi = moncong pepe'

Apung = Mawang

Asal = battu | berasal = battu ri

Asap = ambu

Asin = ce'la, Pa'ja, Kannasa'

Asik = Assipa'

Asing = maraeng | orang asing = to maraeng

Asu = Kongkong

Asuh = Parakai, Piara

Asli = ( untuk penggunaan pada Ijazah/Surat = Tuleng, Cerita =Tojeng, Sifat = Simemanganna)

Atap = Pattongko'

Atas = rate| dari atas = battu rate | atasmu = irate nu | di atas = iratena | ke atas = nai'

Atur = atoro' | mengatur = angngatoro' | aturan = atorrang | Teratur = ta'ataoro'

Awal Mula = Pakarammula, Uru-Uru

Ayah = Mangge

Ayam = jangang | ayam betina = jangang gana | ayam jantan = jangang laki | ayam muda = jangang rungka

Ayo = ambe (Mari/Kemari)


✓ B


Babad = Riwaya'

Babak = Baba' | Babak kedua = Baba' Pinruang

Babat = Tabbasa' | membabat = Attabbasa'

Babi = Bawi

Baca = baca | membaca = ammaca | bacaan = bacang

Bacok = Anne'ba, Annobo'

Bacot = Bawa, Munceng

Badan = kale

Badik = Badi'

Bagaimana = Antekamma

Bagai = kammai | bagaikan = kamma tongi |bagaimana = antekamma | sebagaimana = kammaya

Bagi = bage | membagi = a'bage

Baginda = Karaengta

Bagus = baji'

Bahagia = nyammang/annyammang | sudah bahagia hidupnya = annyamammi tallasa'na

Bahak = Ammakala'

Bahasa = basa, Bicara | bahasa makassar = basa mangkasara'

Bahaya = Bala, Kapanrakang

Bahan = Parekang (Bahan Makanan = Parekang Kanre)

Bahar = Tamparang, Binanga Lompo

Bahas/Membahas = Ampasibicarangi

Baik = baji'| orang baik = to baji' | baiknya = baji'na | memperbaiki = appakabajiki | ada baiknya | nia' baji'na

Bahtera = Biseang

Bahwa = angkanaya

Bahwasanya = Sitojeng-tojenna

Bajak (alat sawah) = Pa'jeko

Baju = Baju

Bakau = Bangko

Bakti = Kasuiang

Bala = Bala, Kacilakang

Bala = Lokoang, Sorodadu

Bau = a'rasa, | Bau Ketiak = Sakkulu'

Bajak = pa'jeko | membajak = appa'jeko

Baju = Baju

Bakar = tunu | membakar = attunu | terbakar = akkanre | rumah terbakar = balla akkanre

Bakul = karanjeng

Balik = Bulinta', A'boko, Ammotere', Ammaliang, Ammongkasa'

Baling-baling = inro-inri, panjo'jo' anging

Bambu = Bulo | bambu runcing = bulo cidu'

Bakmi = Kanre-kanreang cina

Ban = bang

Banci = Kawe-kawe

Bandar = bandara'

Bandel = Bambala'

Bangau = kondo

Banget = Sanna', ta'lalo

Bangkit = ammenteng

Bangku = bangko

Bangsa = pa'rasangang/Butta

Bangun = menteng/mangung| bangun tidur = ammuriang | bangun rumah = ammangung balla

Banjir = A'ba

Bantal = pa'lungang

Banting = manting

Bantu = Ammalii / ambalii

Banyak = jai | orang banyak = tau jai | kebanyakan = jai dudu

Bapak = mangge | ibu bapak = anrong mangge

Baptis = Je'ne sarani

Barat = rinngang | Selatan = Wara'/warakkang | utara = timboro'/timborang | timur = kalau'

Bareng = siagang

Baring = tinro-tinro

Baris = barisi' | membaris = a'barrisi'

Baru = beru | orang baru = tau beru

Bagaikan = Rapangi

Basah = basa

Batas = Alla'

Batik = bate'

Batuk = ta'roko

Bau = botto'

Basmi = Tangkasi, pila'busi, ampataenai

Basuh = Bissa

Batal = Tena najari, Tasi'rai

Bawa = ngerang | membawa = anngerang |membawa diri = anggerang kale | Membawakan = angngeranggang

Bawah = rawa | di bawah = irawa

Bawang = lasuna

Bayang = tau-tau

Bayar = bayara'

Bayi = Ana' lolo

Bebas = lappasa', laloasa

Bebek = kiti'

Becak = beca'/tigaroda

Becek = cammara'

Beda =  maraeng, sisala

Bedak = ba'ra', tappung

beduk = Ganrang

Begini = Kamma anne

Begitu = Kammaanjo/Kammaantu

Beha = Kutang

Bejana = Pammoneang

Bekal = Bokong, Pataja

Bekam = Appasulu' cera' ra'masa'

Bedil = ba'dili'

Beduk = ganrang

Begini = kammanne

Begitu = kammanjo | Begitulah = begitumi

Belah = Pue

Belai (belaian) = Anynyonyo', Belai-belai =Akkatu'-katu'

Belajar = pilajara'

Belakang = boko, Dongko' | di belakang = ri boko/Ri Dongko'

Belanda = Balanda

Belalang = katimbang

Belang = ballang

Belanga = Uring

Belanja = balanja

Belantara = romang tani sallang-sallang, Parang tattara'

Belas = Si'na

Belatik = Bengisi'

Belatuk = Bantinotto'

Belebas = balabasa'


Beli = malli

Beliau = ri passingalinna

Belut = Londeng

Betapa = Lanri

Betul = Cocoki

Benak = pikkirang

Benang = bannang

Benar = Tojeng

Bengkak = akkambang

Benjol = Kambussulu'

Benih = sessara', Bine

Beranda = Palladang

Berat = battala'

Berani = Barani, Rewa

Bersatu = Siama'

Berbaur = Sirurungang

Bersalaman = A'jama' Taeng

Beri = sare | Pemberian = Passare

Bekas = Bate

Bekal = Bokong

Begitu = Kamma  | Begitulah = Kamma Tojengi

Bintang = Bintoeng

Buah = Rappo

Bunga = Rente

Buat = Pare'  | Membuat = Appare'

Buang = Pela'

Bunuh = Buno

Bunyi = Sa'ra  | Suara = Sa'ra | Berbunyi/Bersuara = Assa'ra

Busa = Busa

Buka = Sungke

Budak = ata

Bukit = bulu'

Bukan = teai

Bulan = Bulang

Butuh = Parallu | Perlu = Parallu

Bungkus = roko'

Burung = Jangang-Jangang

Bisu = Pepe

Bonggol = Tampalisu

Bongkah/gumpalan = Donteng

Bom = bong

Bola = golo'

boleh = akkulle

boneka = dato'-dato'

bosan = nala'ju

bongkar = bongkara'

bopeng = Karo'ba'

Bilas = ngembong (membilas = angngembong)

bilik = rinring

bimbang = bata-bata

bimbing = renreng

bina = paenteng (membina = appaenteng/appakabajik)

binasa = panra'

binatang = olok-olok

bingkai = biring (membingkai = assare biring)

biru = gauk

bisa/racun = ammoso

bisa = akkulle

bisik = abisi'-bisi'


✓ C


Cabang = Tangke

Cabai = Lada

Cabik = Kakka' | Menyabik = Anngakka'

Cabul = Lale

Cabut = Kakka' | Menyabik = Anngakka'

Cacing = Gallang-gallang

Cahaya = Singara'

Cair = solong

Cakap = Gammra'

Cakrawala = Langi'

Campur = campurang

Canda = Kakalakara'

Cangkul = Bingkung

Cantik = Ga'ga

Capai = Dodong

Caping = Saraung

Capung = Bereng-Bereng

Cari = Boya | Mencari = A'boya

Cat = Ce'

Catat = Tulisi' | Mencatat = Annulisi'

Cedera = Loko'

Cekcok = A'besere'

Cela = Calla

Celah = Salassara'

Celana = Saluara'

Cemburu = Kodi cini'

Cengeng = Jabe

Cengkeh = Cingki

Cepat = Inta'

Ceper = Bodo

Cerah = Singara ' Allo | Bambang Allo

Cerdas = Cara'de'

Cerewet = Calleda'

Cerita = Carita

Cermin = Carammeng

Cilik = Caddi

Cipta = Pare' | Ciptaan = Parekang

Cium = ara' | Mencium = Angngara'

Cocok = coco', Annaba

Coklat = Sikola'

Comot = Akka'

Congkak = Tampo, Gambang

Cubit = Kabbi'/Ka'bili'

Cuci = Bissa | Mencuci Tangan = Abbissa Lima | Mencuci Celana | Saluara'

Cukai = Ballo limung

Cukur = Cukkuru' | Tukang Cukur = Pacukkuru'

Cuma = Ji | Cuma Dua = rua ji

Curi = Lukka' | Mencuri = A'lukka' | Pencuri = Palukka'


✓ D


Daerah = Bori'

Dagang = Balu'/A'balu' (Berdagang), Balukang (dagangan)

Dahaga = A'mara kallong

Dahi = Ubung-ubung

Dahulu = Riolo

Dalam = Lalang, Lantang (Kedalaman)

Damai = Sannang

Damba = Ero'

Dan = Siagang

Dandan = A'mode

Dangkal = Esa'

Dapta = Gappa

Dapur = Pappalluang

Darah = Cera'

Darat = Butta

Dari = Assala', Battu

Datang = Battu

Datar = Lappara'

Daun = Leko'

Debar = Dumba'

Dekat = Ammani

Delman = Bendi

Demam = Bangbang

Demikian + Kammanjo

Dengan = Siagang

Dengar = Lanngere', Allangere' (mendengar), Pilanggeri (Dengarkan)

Dengkul = Kulantu'

Dengkur = A'moro'

Dengung = Dangngung

Denyut = Dumba'

Depan = Riolo

Deras = Sarro, Bosi sarro (hujan Deras)

Derita = Pacce

Deras = Sarro

Desak = Siappi'

Dewa = Barata

Dialog = Sipabbicara

Di keraskan = Ni tokko,ki

Diam = Sannang

Dinding = Rinring

Dikit = Sikedde'

Dinihari = Bari'basa'

Diri = Kale, Ammenteng (berdiri), Sikale-kale (sendiri), Appaenteng (mendirikan)

Do'a/Permohonan = Panganro

Dokter = Dottoro'

Dosa = Dosa, Doraka

Dua = Rua

Duduk = Mempo

Duel = Sibajji

Duga = A'bata-bata

Dunia = Lino

Duri = Katinting

Dusta = Balle, A'balle-balle (berdusta)

Duduk = Mempo


✓ E


Edan/Gila = Pongoro'

Efisien = Tassike'de'

Egois = Tinggi Ero'

Ejek = Appa'lila

Ekor = Inkong

Ekstrim = Kaminang

Elak = Lecceng, A'lecceng (mengelak)

Elok = Ga'ga

Elus =  purusu' | Elus-Elus = Puru'-Purusu'

Emak = Anrrong, Amma'

Emas = Bulaeng

Emosi = Larro, Pa'larroang (emosional)

Empat = Appa'

Empedu = Pai' (juga digunakan untuk kata 'Pahit)

Enak = Assi'pa'

Encer = encere'

Endap, Mengendap = A'dakka-dakka

Endus, Mengendus = Anngara', Kongkong Anngara (Anjing Mengendus), Anngara' Taipa (Mencium Bau Mangga)

Enggan = Malasa', Battala' Jappa/battala' ero'

Engkau = Ikau (Kasar), Ikatte (Halus)

Enteng = Lomo-lomo

Era = Wattu

Esa = Se're

Esoh = Ammuko


✓ F


Fajar = Pa'jara', Singara' ri bangkenna langika ri lammubana Matanna Alloa

Fakta = Rupa, Gau', Kasingarang, Butti

Faktor = Saba'

Faham = Pangngassengang

Faedah = Matu-matu

Faktur = dattara' barang-barang pappikatu ampakasingaraki jaina siagang ballina baranga

Fana = Amminra-minra, Gesara'

Fanatik = tenteng Tangara'

Fantasi = Mao-mao

Fatwa - tappu' iareka panggappana tupanritayya

Filsuf = Panrita pikkiri'

Firasat = Pakkasu'mang

Firma = Pirma


✓ G


Gadai = Ta'ggala (dalam pengertian barang gadaian) karena Ta'gala juga berarti Pegang

Gagah/Ganteng = Ga'ga/Gammara'

Gali = Kekkese | Galian = Kekkesang | Menggali = A'kkekese

Gantung = Pasai' | Menggantung = Appasai' (dipakai untuk benda/barang)

Garam = Ce'la

Garis = Garrisi'

Ganti = Sambe (Mengganti = Passambe)

Gatal = Katala'

Garuk = Kangkang

Gawang = Pakkiperang | Penjaga Gawang = Kippere'

Gembira = Rannu

Gemuk = Co'mo'/Battala'

Gemuk/Grease = Gommo'

Gencar = Sarring

Genggam = Ta'gala Jarre

Gelap : Sassang

Gelang = Ponto | Pergelangan = Pappontoang

Geli = Gele'-Gele'/Kaleme' (bahasa Konjo/Selayar)

Gelisah = Lussa'

Genderang = Ganrang

Genap : Ganna’

Gentar = Bentere'

Gerak = Gio'  | Bergerak = A'gio'

Gerimis/Rintik-Rintik = Ricci'-Ricci'

Geser = Palette' (dipakai juga untuk kata pindah)

Gemar = Ngai/Angngai

Gogoso' = Beras Ketan dibungkus Daun Pisang lalu dibakar

Gombal = Odo'/Ngodo' (dikapai juga untuk kata Intip)

Goreng = Sanggara' | Menggoreng = Annyanggara'

Gosong/Hangus = Mutung/Ammutung

Gua = Liang

Gugur/Jatuh = Tu'guru/Dappe'/Nanggala'

Gula = Golla | Gula Pasir = Golla Kassi' | Gula Merah = Golla Eja

Gulungan = Galluru'

Gunting = Goncing/Gonting | Menggunting = Anggoncing

Guntur/Petir = Gunturu'/Latte

Gunung = Bulu'/Bonto (bahasa Konjo/Selayar)

Gusar = Gangrakang/Bata-Bata

Gila = Pongoro


✓ H


Habis = La'busu'  | Kehabisan = Kala'busang

Hari : Allo

Haji : A’ji

Halal : hallala’

Hampir : a’Biring

Harapan : Minasa

Haram : Harang

Hamba : Ata

Hampir = Sike'de' mami  | Sedikit = Sike'de'

Hati-Hati = Katutui

Hancur : Ancuru'/Panra’ (semakna dengan kata Rusak)

Habis : La’busu’

Hanyut = Mammanyu'

Hangus = Laburu' (biasanya ungkapan ini digunakan jika seseorang menginvestasikan uangnya pada bidang tertentu dan uangnya itu tidak dikembalikan karena usaha tersebut bangkrut)

Hangus = Ammutung

Haus : Kalotoro' (diambil dari kata Kering)

Hasut/Menghasut : Pakabambang

Hajar : Amba’, Menghajar : Angngamba’

Halau/Halang : Tarai

Hebat = Palla'

Hembus/Berhembus : Miri'/Ammiri'

Hutan : Romang

Hujan : Bosi

Hunian = Pammantangang

Hidup = Tallasa'  | Kehidupan = Patallassang

Hitung = Bilang


✓ I


Ikan : Juku’

Inap/Menginap : A’bangngi, Penginapan : Pa’bangngiang

Ikut : amminawang

Ikat : Sikko’, mengikat : Annyikko’

Ikrar : Aru

Ingat : Ngu'rangi | Mengingat : Mangngu'rangi

Indah : Ga’ga

Iri : Pa'mai' kodi

Izin : ising | Minta izin : appala' kana

Irama : sa'ra-sa'ra

Islam : isalang

Imbauan :

Iris : Polong

Istri : baine, beristri : a’baine

Ingin : ero’

Imbang = Puli

Impian/mimpi : so’na, bermimpi : asso’na

Imam = Imang

Istana : Balla' lompoa

Itu = Anjo

Ini = Anne


✓ J


Jatah = Tawa, bageang

Jalan = Oloang, Agang

Jampi = baca-baca

Jari = Karemeng

Jeruk = Lemo

Jejak : Bate, Jejak Kaki : Bate Bangkeng/Bate Onjo’

Jangan/tak ingin : tea

Jam : Tatte'

Jauh = Bella

Janji = Janji

Jatuh = tu'guru'

Jalar = Lamba'

Jimat/mantra : Baca-baca

Jelas : a’nassa

Jelek = Kodi

Jerat = Sambang

Jerawat = sarussu'

Jerit = sa’ra

Jernih = Ci'nong

Jengkel = Ballisi'

Jendral = Karaeng Tumakajannangang

jejak = Bate (jejak kaki = Bate Bangkeng)

Jemput : angngalle/mengambil

Jembatan = Jambatang

Jika = Punna

Juga = Tongi | Beri Juga = Sare Tongi

Jongkok = cengke


✓ K


Kakak = Daeng

kaki : bangkeng

Kapur : leo’

Kaget = Ta'bangka

Kayu = Kayu

Karet = Gatta

Kamar : kamara’

Kambing = Bembe

Kampung : Pa'rasangang

Kalah = Beta

Kasihan = Kamaseang, | Kasihan Sekali = Kodong

Kaya = Kalumanyyang

Kecewa = Salasa

Kecil = Ca'di

Keras = Terasa'

Kertas : bujang

Keris : Sele’

Kering = Kalotoro'

Kembang : Bunga

Kaku : kaddoro

Keluar = Solle'  | Tukang Jalan = Pasolle'

Kepala = Ulu

Kera = Dare'

Kerbau = Tedong

Kering : Kalotoro’

Kerja = Anjama

Keruh = Pucca'

Keluar = Sulu'

Keluarga = Pammanakang, Bija

Kena = Taba

Kenang = Kasu'mang  | Mengenang = Makasu'mang

Kencing : Ta’mea

Kejam : Sakkang

Kejadian = Kajariang

Kembali : motere’/pulang

Kira-kira = Rai-rai

Kuasa = Koasa

Kursi = Kadera

Kuning = Kunyi'

Kuningan = Gallang

Kucing = miong

Kuda = Jarang

Kurus = Roso'


✓ L


Langit = Langi'

Lain = Maraeng

Laki-laki : Bura’ne

Lawan : Ewa, bali (bali juga bisa berarti membantu, misalnya “Bali rong tawwa”)

Lari = Lari

Lagu = Kelong | Menyanyi = Akkelong

Lampu = Lampu

Lama = Sallo

Lapar = Cipuru'

Lalat = Katingngalo

Laut = Tamparang

Lahir = Lassu  | Dilahirkan = Nikalassukang

Layar = Sombala'  | Berlayar = Mannyombalang

Leher = Kallong

Lepas : Lappasa’

Lempar : annyambila

Lemari : Lamari

Lembar = Lawara'

Lembut = alusu'

Lebih : la’bi

Leleh : Solong, Meleleh : Assolong

Lemas/lemah/loyo/lambat : dodong

Lihat :cini’, melihat : Maccini’

Licin : laccu’

Lilin : Tai bani

Lirik = Tile  | Melirik = Attile

Lebah : bani

Lurus : lambusu’

Ludah : Pi'ru

lobang = Kali'bong

Lomba = Lumba | Berlomba = Pa'lumbang | Berlomba = Pa'lumba

lombok = Lada

Lompat = lumpa'

Lonte = Pasundala'

Longgar = Longgang

Lontar = Sambila

Lorong = agang ca'di

Loper = paerang surakkabara'

loteng = Pammakkang

Luap = Lumpa (meluap = a'lumpa)

Luar = Pantarang

Luas = Luara'

Luban = dupa

lucu = Appaka mele'mele' (kelucuan = Ka alla'-alla')

Ludah = pi'ru

Ludes = tangkasa', lannying, la'busuk tabasikali

luhur = tinggi, labbiri'

Luka = loko'

Lukis = papatta, pasukbik

Luluh = remo-remo

Lulur =ba'ra' kunyi'

Lumas = assamoroki

lumpur = Peo'

Lumur/berlumuran = attalaka

Lumrah = biasa, samara'

Lumpuh = Peso'

Lumut = lumu'

Lunak = Lu'mu'

Lunas = lulasa'

Lunas Utangnya = Lappasaki Inrangna

Luncur = coccoro'

Lunta/terlunta-lunta = Ta'ronang-ronang

Luntang-Lantung = Tappere-pere

Luntur = amminra

Lupa, terlupakan = takkaluppa

Luput = ta'lappasa'

Lurah = Kapala kampong

Lurus = Lambusu'

Lusa = ammembara'

lusin = Losi

Lutut = kulantu'

Lutung = dare' le'leng


✓ M


Matahari = Mata Allo

Maaf = popporo'

Mabuk = nisa'ring

Macam = sanrupa

Madu = cani'

Maha Esa = Kaminang Kuasa

Maha Kuasa = Kaminang Koasayya

Mahal = Ka'jala'

Maha mulia = Kaminang Mala'biri'

Maha raja = Karaeng lompo, Sombayya

Mahar = Sunrang

Maha Rupa = Kaminang Ga'ga

Maha Suci = Kaminang Lannying

Mahir = cara'de'

Mahkamah = Pangngadelang

Majikan = Punggawa

Makam = Pattarawangngang

Makar = akkala' kodi ero ansambei pamarentayya

Mahkota = Salokoa, Songkok kalompoang

Maksud = tujuang

Malaikat = malaika'

Malapetaka = kacilakang

Malu = Siri'

Mau = Ero'

Malam = Bangngi

Malas = kuttu

Makan = Nganre, ka'do'

Marah = a'moro-moro

Maksud = Pattuju

mampir = sengka

mampus = mate

Manakala = Punna

Manca Negara = Pa'rasangang Pantara'

Mancung = cidu'

Manfaat = guna, matu-matu (bermanfaat = A'matu-matu)

Mangga = taipa

Mangkat = ammaliang, tummenang (kemangkatan = Katumenangang)

Mangkok = Cangkiri', timbokang

Mangkubumi = Pabicara butta

Mani = Je'ne' Mani

Manik-Manik = Rante

Manipulasi = Panggaukang Jekkong

Manis = te'ne

Matahari = Mata allo

Mantra = baca-baca

Marah = larro

Maret = bulang Maka tallu

Marga = bija

Marhum = tu ammoterang/Tu ammaliang

Marwah = Kala'birang

Masa = wattu

Masak = Ti'no'

Masalah = passala'

Masam = Kacci

Masjid = Masigi'

Masuk = antama

Masyarakat = au jai, tumabutta

Masygul = Simpung, susa Pa'mai'

Masyhur = Alla'bang Mange-mange

Matang = ti'no'

Materialistis = assipak pa'barang-barangang

Mawar = Bunga Rosi

Mayat = Maya'

Megah = la'biri' nakala'bangngang

Meleset = Ta'le'ro'

Melotot = a'buncilla' mata

Melulu = simata-mata ; taena Maraeng

Mempelai = Kalabine

Mendung = a'rammang

mengapa = angngapa

mengkilap = accilak

menjual = a'danggang, a'balu'

menit = Mani'

Mentimun = bonte'

Mentega = mantega

Merah = eja

Mercon = Baraccung

Merdu = Bajiki nilangngere'

Merem = akka'dang

Merica = marica

meringis = a'ringisi'

Meriam = Mariang

Merpati = Bodo bangkeng

Mesra = Jarre', singai dudu

Mesin = masina

Mesum = ja'dala'

Mewek = angngarru'

Mikro = ca'di

Militer = Tantara

mimisan = samorang

mimpi = So'na

Minum = nginung

Minta = Pala'  | Meminta = Mappala'/Appala' | Permintaan = Pappala'

Milik = Pata  | Pemilik = Patanna |Pemilik Barang = Patanna Barang

Miskin = Kasi-Asi

Mirip = Lasanrupai/Lasangkammai

Miris = tiroang

Minyak - Minnya'

Minggir = biring, a'sa'ri'

Minoritas = golongan ca'diyya

Misal = ebara'

Mistar = Balabasa'

Model/Mode = Modele'

Modern = Beru/Modereng

Modus = cara= Atorang

Mogok= mogo' (tena na ero' a'jappa)

Mohon = appala' (bermohon diri =appala' kana, Permohonan = pappala')

Molekul = tawang kaminang ca'dina apa-apayya

Moncong = Munceng

Mondar-Mandir = samalona

Montok = Bondeng

Monyet = Dare'

Monopoli = annunggalengi

Monyong = munceng

Morat-marit = taena nasilolongang

Moril = pa'mai'

Motto = to'do', janji

Moyang = Boe', nene', turiolo

Muallaf = Tu beru antama' Islam

Muamalah = pangngassengan Passala tujaia

Muak = nila'ju, ringi'

muasal = assala'

Muara = bawa Binanga

Mubah = taena na harang, taena na wajib

Mubazir = ta'liwa-liwa, sia-sia, Labo

Muda = Lolo

Mujur = Upa'

Mulai = ampakaramula

Mulia = La'biri', tinggi empoanna

Mulus= Tangkasa', kebo' la'lasa'

Muncul = mumba

Mungil = Camane'-mane'

Mungkar = kadorakang

Mungkin = Nakulle

Muntah = Ta'langnge

Murah = lammoro'

Murka = larro

Murni = Tuleng, Tangkasa' (memurnikan = ampakatuleng, Kemurnian = Katulengang/Katangkasang)

Murung = susa Pa'mai', Simpung

Musafir = Tau alla'lang

Museum = Tampa' pammantangngang barang-barang riolo

Mustahil = Mustahele', taena lalanganna

mustajab = ammoso

mustika = Kulau

Mutiara = muttiara

Mutasi = pasisambeang pagawe

Mutlak = attantua

Membawa = Ngerang | Bawa = Erang

Menang = Ammeta

Meninggal/Mati = Ammoterang/Mate

Mendidih = A'rere

Menghadiri = Angngiyori

Mengalir/meleleh = solong

Mengasihi = Mamase

Mengenang = Makkasu'mang

Medan = Parang

Meja = Mejang

Mesin = Masina

Mulia = Sunggu

Mulut = Bawa

Musuh = Bali


✓ N


Nabi = Na'bi

Nadi = Pappontoang Lima

Nadir = Langgara', masagala

Nafkah = Balanja, Panggappang, gaji

Nafas = Napasa'

Nahi = Pappisangka

Naif = tuna

Naik = nai'

Nak = ana'

Nanti = Sallang

Nasib = Sare

Nasi = kanre

Nama = Areng

Nampak = kacinikang

Nama = areng

Nanas = pandang

Nangka = Rappo cidu'

Narapidana = tu nitarungku

Nasab = lo'lorrang, turunang

Nasehat = naseha', Pasang

Negara/Negeri = pa'rasangang

Nelayan = Patorani, Pajakkala' juku'

Ngawur = assala' appau

Ngumpet = accokko

Niaga = danggang

Nihil = kosong, tena apa-apa

Nikah = nikka

Niat = Nia' (Nia' juga bisa berarti "ada")

Nikah = Nikka/Bunting

Niscaya = tantu

Nista = calla, Panra', tuna

Noda = batti'

Nongkrong = ammoppoki

nonton = accini'-cini'

Nomor = nomoro'

Nyaman = Nyamang

Nyanyi = kelong

Nyaris = sike'deki

Nyawa = Nyawa

Nyata = Singara', a'nassa

Nyenyak = Jannang

Nyeri = mala', tilu

Nyolong = a'lukka'


✓ O


Oase = butta sombo', Butta co'mo'

Obat = Pa'balle

Obeng = obeng

Obor = Sulo

Obyek = passala tujuang

odol = odolo'

oknum = tau

Olah = linrung

Oleh = ri, mange

Oleng = ta'lingge

Oligarki = pammarenta Borongang

Obrol = Accarita

Ompong = cammo

ompol = Mea

Ombak = Bombang

Om = Purinang

Onani = appasulu' je'ne' mani na tena assigau'

Orang = Tau

Ongkos = Ongkoso'

Otak = Ota'

Omel/Mengomeli/memarahi = Kalarroi

oper = oporo'

Oposisi = patantang

Optimis = pa'minasa

Organ = bageang

Ordonansi = paratorang

otonom = pamarenta kale-kale

otot = ura' terasa', ura' lompo


✓ P


Pabrik = pabere'

Pacar = karontigi

Pacul = Bingkung

Pajak = Sima' 


Parang = Berang

Padang = parang

Padat = ma'ma', ma'masa', terasa', kassa', rassi

Padi = ase

Pagi = Bari'basa' | Pagi-pagi = bari'-bari'basa'

Paha = bongga

Paham = pahang

Pahlawan = Tubarani

Pahit = pai'

Pailit = Bangkuru'

Pakai = Pake

Pakar = Tu cara'de'

Paksa = Passa, pirokkolo'

Paku = paku

Palang = palang

Palem = poko'-poko' sanrupayya kaluku

Pamit = appala' kana

Palu = palu, tunrung

Paman = purina

Panca = Lima

Pancawarna = lima tanja'

Pancaroba = pasisambeanna musinga

Panci = Panci, Uring

Pancing = Pekang  | Pemancing = Papekang

Pandan = Pandang

Pandang = cini', tile

Panen = akkatto'

Pandu = pajo'jo'

Pangan = kanre

Pangeran = ana' karaeng

Panggar = dasere' pangngalloang juku'

Panggil = kio'

Pangkal = pokok

Pangkas = cukkuru', tangkasi

Pangku = Riwa

Pangling = Takkaluppa

Panik = lingu, lippu

Panjang = la'bu

Pantai = biring Tamparang

Pantang = kasipalli

Pantas = Siratang

Patah = Tepo'

Patuh = Matu-Matu

Parah = Sanna'

Pamer = Jalla

Panjat : angngambi’

Panjang = La'bu

Pantat : tara, Paja

Pantau = attoa'

Panu : Pano

Panas = Bambang

Pandai = Cara'de'

Pantas = Siratang

Pasang = Tannang

Pasar : Pasara'

Pasti = Nassa

Paksa = Passa

Papas = lo'loso'

Parang = Berang

Paras = rupa

Paruh = totto' jangang-jangang

Pas = coco'

Pasal = Pasala'

Pasar = pasara'

Pasir = kassi'

Pasti = attantu

Patah = tepo'

Pawang = Pinati

Pecah = Reppe'

pecinan = paccinang

pedagang = padanggang, pabalu'

Pedas = bambang, passe

pedati = garoba

peduli = jampang

pegal = mala'

pegang = ta'gala'

pelangi = Turawe

Pelapah = Palapa

Pelayan = Palayang, Patummama, Paparaka, Paparutusu’

Pelet = Jori’-jori’na kayua, ballanna kayua

Peluit = paloi’

Peluk = Raka’

Pelukis = pagambara’

Pelumpung = alara’

Peluru = Peloro’

Pemancar = Pamancara’, papala’bang

Pematang = tingkasa’ (Pematang Sawah = Tingkasa’ Tana)

Pemilik = Pata

Pemuda = Tau Rungka

Pemudi = Tau lolo

Pemuka = Pangngulu

Penasaran = Lompo Pa’mai’

Penat = mangngang

Penatu = Binatu

Pengantin = Bunting

Pengap = sumammang

Pengasuh = patumama, patarinti

Pengawal = pappinawang

Pengecut/Penakut = Ballorang

Pengembara = Palili’

Pengemis = Pa pala’-pala’

Penggal = Kere’, polong

Penghasut = Pakabambang, pato’do’-to’do’

Penghuni = Tummantang

Penginapan = Pa’bangngiang, Pammantangang

Pengungsi = tu a’lette’

Penjuru = Singkulu’

Pensil = potolo’

Pensiun = pansiung

Pentil = Pantili’, ulu susu

Pentungan = palu-palu gatta

Perakit = pasusung

Peramah = pasomberang, sombere’

Perampok = Paella’

Perang = bundu’

Perapian = katupepe’

Perawan = ana’ rara

Pemeras = papacco’

Perasan = paccokang

Perbahasaan = leco-leco kana

Perban = parabang

Percaya = tappa’

Percik = ricci’, racci’

Percuma = tena matu-matuna

Perdu = popporang

Perduli = Paduli

Periang = parannuang, baji’ pa’mai’

Perih = Pacce

Perihal = saba’, passala’

Periksa = Paressa

Perintah = parenta, passuroang

Peringkat = tingkatang

Perintis = Paulu, Pasungke

Periode = Rewasa

Perisai = lengu’, pa’lapa’

Periuk = Uring

Perkakas = pakkakasa’

Perkara = passala’, kajariang

Perkasa = Gassing

Perkosa = Gau’ bawang (Memperkosa = A’gau’ bawang)

Perkutut = Bukkuru’

Perlahan = Palang-palang

Perlu = parallu

Permadani = ambala’

Permai = ga’ga

Pernah = Le’ba’

Perniagaan = Pa’danggangngang


Pijit : pica’

Pisah = Sa'la'  | memisahkan = Appasisa'la' | terpisahkan = Tassa'la' | Berpisah = assa'la'

Pisang : Unti

Pincang : keppang

Pinggir = Biring

Pilih : ammile | memilih : ammilei

Pesan : Pasang

Perahu = Biseang, Lopi

Perang : bundu’

Perampok : Paella'

Perasaan = Pa'mai'

Percaya : Tappa'

Perempuan : baine

Perjanjian = Ulu Kana

Pergi = Lampa

Pembantu = Suro

Pendek = Bodo

Pengadilan = Pangadelang

Penutup = Pattongko

Penguasa (Dunia) = Batara

Peluk = Raka' |memeluk = A'raka'

Pelihara = Katuo

Pelit = kikkiri'

Pesan = Pasang

Pemain = Pakarena

Penjelasan = Patuturang

Pohon = Poko'

Pulang = Maliang, Ammotere'

Pintu = Pakke'bu'

Pemalu = Pangngali'


✓ R


Rakus = kella-kella

Ramah = Sombere'

Rambut = u'

Raja = Karaeng

Rakyat = Tumabuttayya

Rasa/Perasaan = Pa'mai'

Renang = Selang  | Berenang = Asselang

Rokok = Kaluru'

Rezki = Dalle'

Rumah = Balla'

Ruang = Bili'

Runtuh = Runtung

Rusak = Panra'

Rembulan = Bulang

Resah = kodi pakkasia'

Rindu = Nakku'


✓ S


Sayang = Sayang

Saya = Nakke  | Aku = Nakke

Sambar = Rambang

Samar = Bunrang

Sampai = Rapi'

Sampah = Loro

Sangat = Lanri

Sakit = Garring

Sabar = Sa'bara'

Satu = Se're'

Sama = Sangkamma

Sasaran = Odo'

Salam = Sallang

Santan = Santang

Seandainya = Ka'de'

Sedikit = Sikadde'

Selalu = Tuli  | Selalu Menunggu = Tuli Mattayang

Sempit = seppa'

Semprot = Sappuru'

Senyum = Muri

Sebatang = Sipappa'

Seberang = Ba'leang | Menyeberang = anta'le

Sedikit Sekali = Sikadde' Dudu

Sepi/Sunyi = Sino

Seperti = Kontu

Sehat = Salewangang

Suka-suak gue dong = Ero'-ero'ku

Sumur = Bungung

Sendal = Sandala'

Suara = sa'ra  | Bersuara = Assa'ra

Sutra = Sa'be

Susah = simpung, Susa

Sungai = Binanga

Syukur = Sukkuru'

Sial = Su'lu

Sisa = Sesa

Sisir = Jangka

Singgah = sengka

Sihir/Santet = Doti/Guna-Guna

Simpan = Boli'

Silsilah = Sitambung

Sombong = Tinggilangga


✓ T


Tabungan = Boli-Boli'

Tapisan = Soro

Tanah = Butta

Tanda = Bate  | Membekas = A'bate

Tak = Tanri  |Tak Terkalahkan = Tanri Beta | Tak Mau = Tea

Takdir = Taka'dere'

Tai = Tai

Tampar = Tampiling

Tagihan = Passingngarrang

Tatap = Janjang

Takut = Malla'

Tawan = Tawang

Temu = Buntulu' | Menemukan = ammuntulu' |Temu (Obat) =Tammu

Tempa = De'de'

Tendang = Sempa'

Terima = Tarima

Terlarang = Pammali

Terbang = Anri'ba'

Telur = Bayao

Telan = A'lu'  | Menelan = a'lukkang

Teman = Agang

Tetes= Matti'  | Menetes = ammatti'

Tikam = tobo'

Timba = Se'ro'

Tinju = Jaguru'

Tinggal = Ammantang

Tidur = Tinro

Tua = Toa


✓ U


Uang = Doe'

Uban = Uang

Uap = Sau'

Ubin = Tegele'

Ubi = Lame  | Ubi Kayu = Lame Kayu | Ubi Jalar = Lame Lamba'

Ulama = Anrong guru

Urat = ura'

Ubi = Lame

Utang/Hutang = inrang

Ujian = Paccoba

ujung = Ujung, Cappa'

UDang - Doang

Udara = Anging

Uduk = Kanre santang

Ulah = gio'-gio'

Ular = Ulara'

Ulang = kuling, a'mole-mole

Ulat = olo'

Ummat = umma'

Umpama = Ebara'

Umpet = Accakko

Unjuk = appiasseng

Upacara = tanra Kalompoang

Upaya = Usaha, Pakulle

Urine = Mea

Urus = urusu', Pasilolongang

Urut = uru'

Usaha = Pakulle

Usam = Kato'mese'

Usul = Usulu', pappala'

Usung = Sompo, bule'

Usus = Parru'

Utang = Inrang

utuh = A'memung

Utus = anggutusu'

Uzur = Salibanra


✓ V


Vagina = Leang Kataunna bainea, Telang, Sombong

Vaksinasi = Subbi' lappantama' pa'balle

Vakum = kosong

Valid = assa

Variasi = rupa-rupanna

Vas pok = Pammantangang Bunga-bunga

versi = sirupa panggappa ri kalenna

ventilasi = passile'basanna hawayya ri ballaka

versus = a'bali

Veteran = Pabunduk riolo

Veto = pattola' ri se'rea panggappa iareka undang-undang

via = Battu mange

Volunter = pajama sukarela

Vonis = katappukanna parakarayya

Vokalis = Pakelong

Vulkanis = tana, kampong bate moncong Pepe'


✓ W


Wabah = Garring a'lele mange-mange

Wacana = kana-kana, bicara

Waduh = edede

Waduk = kollang pannampungang je'ne'

Wafat = Mate

wah = kana nisa'bu' punna lannasaki

Wahai = kana passa'bu' lapakainga'

Waktu : Wattu

Waspada = Sangga

Wajah = Rupa | Muka = Tanja

Wajib = waji'

wakaf = wakkapa', Pammari-mariang

Wakil = wakkele'

waktu = wattu

Wejangan : Pappasang

Walau = Manna

Walet = Jangang-jangang rewata

Walhasil = ri kale'bakkanna

Waliullah = awallina Allata'ala

Wallahu'a'lam = Alla ta'alaji angissengi

Wangi = Bau'

Wangsa = Pammanakkanna Karaenga

WAnita = Baine

Waras = Salewangang

Waris = warisi'

Warna = Tanja', Cura'

Warna Sari = A'rupa-rupa Bunga

Warna-Warni = A'rupa-rupa tanja'na

Warna Warta = A'rupa-rupa Kareba

Wartawan = Warattawang

Wartawati = Warattawang baine

WArung = Ga'de

Wasiat = Pasang, Pappasang

Wassalam = Salama'

Waspada = Majaga, Sadia

Was-was = bata-bata, Pakkasia' kodi

Wawancara = Passibicarang

Wayang = tau-tau kuli' nipare'

Welas = kasih pangngamaseang

Wewangian = bau-bauang

Wuwungan = Coppo' Balla'

Wira = Carita Sinrili' Tubarani

Wilayah = Daerah

Waow = Iyya Tawwa


✓ Y


Ya = iyye'/Iyyo' (Sopan), iyo (Kasar)

Yang Mana = Kerea | Yang Manakah = Kereami injo

Yang Maha Kuasa = Karaeng Malompoa/Karaeng Alla Ta'ala

Yakni = iamintu

Yasin = Yasing

Yatim= Kukang

Yayasan = Yayasang, Passe're-se'reang

Yel = Kana-kana Pa'ganti', Pa'ngara, Palompo sumanga'

Yurisdiksi = kakoasang angngadeli


✓ Z


Zakar = Laso, Katauang Bura'ne

Zakat = Sakka'

Zalim = Lalim

Zamrud = Jamarro'

Zam-Zam = Je'ne' zamzam

Zebra = Jarang A'balo-balo le'leng na kebo'

Ziarah = siara, assiara

Zuhur = lohor


ANGKA


1 = Se're

2 = Rua

3 = Tallu

4 = Appa'

5 = Lima

6 = Annang

7 = Tuju

8 = Sagantuju/Sangantuju

9 = Salapang

10 = Sampulo


✓ HARI ;


Senin = Sanneng

Selasa = Salasa

Rabu = Araba'

Kamis = Kammisi'

Jum'at = Juma'

Sabtu = Sattu

Minggu = Minggu


✓ BULAN ;


Sebelum tahun 1520 M


- Naagai (Januari)

- Palagunai (Februari)

- Bisaakai (Maret)

- Jettai (April)

- Sarawanai (mei)

- Pe’dawaranai (Juni)

- Sujiwi (Juli)

- Pacciekai (Agustus)

- Pociyai (September)

- Mangasierai (Oktober)

-Mangase’tiwi (November)

-Mangalompai (Desember)


✓ Setelah Islam dijadikan sebagai agama resmi Kerajaan ditahun 1605M maka nama bulan berubah menjadi nama bulan Hijriah.


Dan untuk penyebutan Nama Bulan Masehi


januari = janijari, 

Februari =paberewari

Maret = marasa

April = aberele

Mei = mai'

Juni = juni

Juli = juli

September = satembere

Oktober = okttoboro

November = novembere

Desember = desembere



Tidak ada komentar: